W dyzartrii pacjenci mają problem z komunikacją na polu wypowiadania słów. Mogą jednak pisać, co stanowi dla nich alternatywną formę komunikacji. Afazja wiąże się ze znacznie większym upośledzeniem w całej sferze komunikacji, a występuje niestety w aż 21-38% przypadków, w ostrym okresie udaru. Afazja powoduje problemy z wypowiadaniem słów i rozumieniem mowy. Pacjenci z afazją mają trudności w nazywaniu przedmiotów, liczeniu, czytaniu i pisaniu.
W terapii powyższych stanów wykorzystuje się różne techniki, przy czym w pierwszej kolejności leczenie powinno być ukierunkowane na nawiązanie oraz poprawę kontaktu niewerbalnego i werbalnego. Dla pacjenta najważniejsze jest bowiem, aby w ogóle nawiązać kontakt z bliskimi osobami, a w dalszej kolejności pracować nad wypowiadaniem słów, rozumieniem mowy i pozostałymi kwestiami.
Terapia afazji to rehabilitacja bazująca na różnego rodzaju zadaniach, które są dostosowane do występujących u pacjenta problemów z mową. Wyróżnia się terapię afazji motorycznej lub sensorycznej.
Terapia afazji motorycznej obejmuje:
- zachęcanie pacjenta, aby próbował nawiązać kontakt z otoczeniem,
- pobudzanie do spontanicznych wypowiedzi,
- naukę konstruowania zdań,
- powtarzanie,
- wywoływanie pojedynczych głosek i słów,
- wywoływanie mowy zautomatyzowanej, w tym np. liczenie do 10.
W afazji sensorycznej występują problemy z rozumieniem wypowiedzi.
Terapia afazji sensorycznej obejmuje:
- kontakt emocjonalny z pacjentem,
- opanowanie potoku słów,
- naukę słuchania wypowiedzi,
- pracę nad poprawą rozumienia słów, zdań, kontekstu, a także najprostszych poleceń opatrzonych gestami.
Terapia zarówno afazji motorycznej, jak i sensorycznej następuje we wczesnym okresie udaru mózgu. W późniejszym czasie terapeuta indywidualnie dobiera program rehabilitacyjny do potrzeb pacjenta. W realizacji programu powinna uczestniczyć również najbliższa choremu rodzina. Celem terapii na tym etapie jest poprawa funkcji poznawczych i możliwość uczestnictwa pacjenta w funkcjonowaniu społecznym.
W domu kontynuuje się rehabilitację mowy, aby pacjent na nowo mógł się nauczyć komunikować z otoczeniem lub usprawnił komunikację. Rehabilitacja zaburzonych czynności obejmuje pracę nad czytaniem, pisaniem, liczeniem czy też odbiorem i nadawaniem mowy. Jeśli zaś rehabilitacja nie przynosi oczekiwanych efektów względem odzyskania możliwości sprawnego komunikowania się, zostaje ona nastawiona na wytworzenie komunikacji zastępczej, np., bazującej na symbolach i piśmie.
W przypadku dyzartrii pojawiają się problemy z funkcjonowaniem języka, warg, podniebienia, krtani i gardła. Często współwystępują zaburzenia połykania. Pacjent rozumie, potrafi układać wypowiedzi, pisać i czytać, ale jego mowa jest wolna, nierytmiczna, może być bełkotliwa i niewyraźna. Rehabilitacja mowy w tym przypadku jest nastawiona na nieco inne cele.
Terapia w tym przypadku jest nastawiona na usprawnienie aparatów:
- artykulacyjnego,
- oddechowego,
- fonacji.
Celem terapii jest ponadto praca owocująca lepszą wyrazistością wypowiedzi. W grę wchodzi również poprawa intonacji, barwy głosu czy akcentu. Podczas terapii dyzartrii pacjent uczy się prawidłowej techniki oddychania i koordynacji oddychania, ćwiczy mięśnie artykulacyjne oraz pracuje nad korygowaniem napięcia mięśni artykulacyjnych i wysokości głosu.
Terapia w obu przypadkach trwa długo i wymaga wielu ćwiczeń oraz dobrze dopasowanego planu rehabilitacyjnego, jednak jest ona w stanie przynieść oczekiwane efekty.
